Són tiểu ở nữ: Nguyên nhân, triệu chứng, điều trị và phòng ngừa

Thống kê cho thấy, són tiểu ở nữ cao gấp 4 lần so với nam giới do liên quan đến việc mang thai, sinh nở và tiền mãn kinh. Nếu không được điều trị sớm và hiệu quả, són tiểu gây mặc cảm, mất tự tin, ảnh hưởng đến chất lượng sống và công việc của chị em phụ nữ.

Làm thế nào để cải thiện hiệu quả bệnh són tiểu ở phụ nữ? Chữa són tiểu ở phụ nữ bằng cách nào?… sẽ được chia sẻ bởi ThS.BS Nguyễn Thị Thanh Tâm, Bác sĩ Trung tâm Sản Phụ khoa Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM trong bài viết dưới đây.

Són tiểu ở nữ là gì?

Són tiểu ở nữ là tình trạng nước tiểu rò rỉ ra bên ngoài không theo ý muốn, trong y học gọi là tiểu không tự chủ hay tiểu không kiểm soát (tiếng Anh là Urinary Incontinence). Theo Hiệp hội Kiểm soát Quốc gia (The National Association for Continence), hơn 25 triệu người trưởng thành ở Mỹ bị chứng són tiểu tạm thời hoặc mãn tính.

Hiện tượng són tiểu xảy ra khi cơ vòng bàng quang bị tăng áp lực đột ngột, không đủ khỏe mạnh để chèn ép niệu đạo đóng lại, dẫn đến nước tiểu rò rỉ ra bên ngoài. Về mặt cơ quan giải phẫu, niệu đạo của nữ giới ngắn hơn so với nam giới. Đồng thời, thể trạng sức khỏe cùng những tác động bên ngoài khiến bệnh són tiểu ở phụ nữ phổ biến hơn. (1)

Lượng nước tiểu rò rỉ sẽ khác nhau phụ thuộc vào cơ địa và loại són tiểu phụ nữ mắc phải. Có 4 dạng són tiểu thường gặp ở nữ giới, bao gồm:

• Són tiểu do tiểu gấp, không thể kìm giữ nước tiểu theo ý muốn: Là tình trạng không thể giữ nước tiểu đủ lâu để đến kịp nhà vệ sinh, cảm giác muốn đi tiểu đột ngột, đi tiểu nhiều lần trong ngày nhưng lượng nước tiểu thải ra ở mỗi lần không nhiều.

Tình trạng này có thể là triệu chứng riêng biệt, hoặc cũng có thể là dấu hiệu ban đầu của một vài bệnh lý khác cần được thăm khám và chăm sóc y tế.

• Són tiểu dưới áp lực (khi tăng áp lực ổ bụng): Là tình trạng rò rỉ nước tiểu khi ho, hắt hơi, cười, nâng vật nặng, hoặc trong lúc giao hợp, đặc biệt là thực hiện hành động mạnh đột ngột gây áp lực lên bàng quang.
• Són tiểu chức năng: Là tình trạng rò rỉ nước tiểu khi mắc tiểu nhưng do tình trạng sức khỏe tổng quát khiến người bệnh không thể đến nhà vệ sinh kịp thời vì vấn đề thể chất như bị viêm khớp, gặp chấn thương hoặc các khuyết tật khác.
• Són tiểu do tràn đầy: Là hiện tượng rò rỉ nước tiểu khi lượng nước tiểu được tạo ra vượt quá khả năng chứa đựng của bàng quang.

Nguyên nhân gây són tiểu ở nữ giới

ThS.BS Nguyễn Thị Thanh Tâm, Bác sĩ Trung tâm Sản Phụ khoa Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM cho biết, són tiểu ở nữ có thể không phải là dấu hiệu của bệnh lý. Đó có thể là triệu chứng được gây ra bởi những thay đổi trong chức năng cơ thể do chế độ tập luyện, dinh dưỡng hoặc các loại thuốc đang sử dụng. (2)

Có thể kể đến một số nhóm nguyên nhân chính sau:

Chế độ tập luyện và vận động

Tính chất công việc khuân vác nặng nhọc, chế độ tập luyện ở cường độ cao như nâng tạ, chạy bộ, đạp xe… có thể khiến bàng quang chịu một áp lực lớn, suy yếu hệ thống nâng đỡ sàn chậu đối với đường tiểu dưới là bàng quang và niệu đạo dẫn đến hiện tượng són tiểu.

Xem thêm: Các bệnh lý cơ sàn chậu thường gặp

Các phản ứng đột ngột của cơ thể như ho, hắt hơi, cười, giật mình… cùng có thể khiến nước tiểu rò rỉ ra bên ngoài không thể kiểm soát.

Chế độ dinh dưỡng

Chế độ dinh dưỡng không lành mạnh, thường xuyên nạp vào cơ thể các loại đồ ăn và thức uống như rượu bia, caffeine, nước ngọt có gas, thức ăn chứa nhiều gia vị cay, ngọt, acid, sử dụng vitamin C liều cao… có thể kích thích bàng quang, làm tăng lượng nước tiểu, uống quá nhiều nước trên 3 lít/ngày cũng gây quá tải cho hệ thống tiết niệu, dễ xuất hiện tình trạng tiểu không kiểm soát.

Vì vậy, chỉ cần thay đổi chế độ ăn uống bằng cách hạn chế hoặc loại bỏ nhóm thực phẩm kể trên sẽ giúp chị em tránh được chứng són tiểu.

Tác dụng phụ của thuốc

Nếu đang sử dụng các loại thuốc điều trị bệnh lý như thuốc an thần, thuốc nhuận tràng, thuốc lợi tiểu, thuốc giảm đau… chị em có thể gặp phải triệu chứng són tiểu do tác dụng phụ của thuốc.

Khi triệu chứng són tiểu gây phiền toái, ảnh hưởng tiêu cực đến chất lượng sống và công việc, chị em nên tham khảo ý kiến bác sĩ để được tư vấn và chỉ định phác đồ điều trị khác phù hợp hơn.

Bên cạnh đó, tình trạng són tiểu ở nữ giới là do những thay đổi thể chất bên trong cơ thể như:

• Mang thai: Thai nhi chiếm diện tích lớn trong bụng khiến bàng quang bị chèn ép, do đó người mẹ phải đi tiểu thường xuyên hơn và dễ gặp chứng són tiểu khi mang thai. Đặc biệt, chứng són tiểu xuất hiện nhiều vào khoảng thời gian gần đến ngày sinh nở, dễ nhầm lẫn với hiện tượng rỉ ối.
• Sinh con: Quá trình sinh ngả âm đạo (đặc biệt sinh giúp bằng dụng cụ như sinh hút, sinh kềm) sẽ tác động làm tổn thương và suy yếu hệ thống cơ, mô nâng đỡ vùng chậu. Một số trường hợp phụ nữ sau sinh bị sa các cơ quan vùng chậu ra như sa bàng quang, sa tử cung, sa trực tràng… ra khỏi vị trí bình thường có thể gây nên hiện tượng són tiểu.
• Mãn kinh: Theo thời gian, các cơ quan trong cơ thể có dấu hiệu lão hóa, cơ thắt niệu đạo cũng suy yếu. Kèm theo đó lượng hormone nữ Estrogen sụt giảm, ảnh hưởng đến sự khỏe mạnh của niêm mạc bàng quang và niệu đạo. Từ đó dẫn đến tình trạng són tiểu, đi tiểu nhiều lần, tiểu lắt nhắt ở phụ nữ mãn kinh.
• Thừa cân hoặc béo phì: Khi trọng lượng cơ thể lớn sẽ gây áp lực lên bàng quang, theo thời gian làm suy yếu sức mạnh các loại cơ, khiến bàng quang không thể giữ được nhiều nước tiểu mà bị rò rỉ ra bên ngoài.
• Di chứng của phẫu thuật tử cung: Ở nữ giới, tử cung và bàng quang được nâng đỡ bởi cùng một hệ thống cơ và dây chằng. Do đó, sau ca phẫu thuật như cắt tử cung thì sự mất nâng đỡ của các cấu trúc cân ngang và dây chằng chính treo tử cung cũng có thể khiến suy yếu hệ thống sàn chậu nâng đỡ cho bàng quang và niệu đạo.

Các yếu tố nguy cơ khác

Bác sĩ Thanh Tâm cho biết, bệnh són tiểu ở phụ nữ gấp 4 lần nam giới do có liên quan đến việc mang thai, sinh nở và mãn kinh. Phụ nữ sẽ tăng nguy cơ bị són tiểu nếu có một trong các yếu tố nguy cơ sau:

• Sinh con nhiều lần;
• Sinh con to (trọng lượng thai nhi lớn);
• Sinh hút, sanh kềm;
• Cuộc sinh có rách cửa mình nhiều;
• Tiền sử mổ cắt tử cung, mổ sa sinh dục.

Ngoài ra, các yếu tố nguy cơ khác phải kể đến gồm:

• Thừa cân, béo phì;
• Có bệnh lý cao huyết áp, đái tháo đường;
• Bệnh lý nhiễm trùng đường tiểu;
• Táo bón, ho kéo dài;
• Uống quá nhiều nước;
• Sử dụng chất kích thích như rượu bia, cà phê, hút thuốc lá;
• Điều trị xạ trị vùng chậu, chấn thương cột sống hoặc sử dụng thuốc điều trị bệnh lý khác.

Dấu hiệu phụ nữ bị tiểu són

Bác sĩ Thanh Tâm cho biết, mỗi người có thể gặp các triệu chứng són tiểu khác nhau. Chị em có thể nhận biết mình bị són tiểu nếu rơi vào một trong các trường hợp sau:

• Bị rò rỉ nước tiểu ra bên ngoài khi
  • Ho, hắt hơi, rặn;
  • Chạy, nhảy;
  • Khuân vác vật nặng;
  • Lúc quan hệ tình dục;
  • Vừa có cảm giác mắc tiểu là đi ngay nhưng không kịp.
• Hoạt động đi tiểu bất thường
  • Tiểu lắt nhắt nhiều lần trong ngày, lượng nước tiểu mỗi lần không nhiều;
  • Đi tiểu đêm;
  • Đái dầm;
  • Cảm giác quần ướt cả ngày, có mùi hôi khó chịu;
  • Cảm giác muốn tiểu nhưng rặn không ra giọt nào;
  • Không có cảm giác mắc tiểu rõ ràng.

Són tiểu ở phụ nữ nguy hiểm như thế nào?

Bệnh són tiểu ở nữ nếu không được thăm khám sớm và điều trị hiệu quả có thể gây nhiều biến chứng nặng nề, ảnh hưởng đến chất lượng sống và công việc, bao gồm:

• Gây các vấn đề ở da: Tình trạng tiểu nhiều, da thường xuyên ẩm ướt có thể gây phát ban, nhiễm trùng da và tăng lở loét.
• Nhiễm trùng đường tiết niệu: Tiểu không kiểm soát có thể làm tăng nguy cơ bị nhiễm trùng đường tiết niệu lặp đi lặp lại.
• Ảnh hưởng chất lượng sống và công việc, gây tự ti trong các mối quan hệ cá nhân và xã hội.

“Tình trạng són tiểu càng kéo dài sẽ khiến chị em lo lắng, tự ti, mặc cảm vì sợ cơ thể có mùi hôi, ảnh hưởng đến chất lượng sống và công việc hàng ngày. Chính vì thế, khi nhận thấy các dấu hiệu són tiểu kể trên, chị em nên đến gặp bác sĩ chuyên khoa để được thăm khám và tư vấn hướng điều trị phù hợp”, bác sĩ Thanh Tâm khuyến cáo.

Phương pháp chẩn đoán són tiểu

Để chẩn đoán chính xác tình trạng và đánh giá mức độ són tiểu ở nữ, bác sĩ sẽ thăm hỏi tiền sử bệnh lý, các loại thuốc đang sử dụng, ghi chép nhật lý bàng quang (lượng nước uống vào mỗi ngày, số lần đi tiểu trong ngày, lượng nước tiểu mỗi lần đi…) cùng các triệu chứng mà chị em gặp phải. (3)

Tiếp đó, bác sĩ có thể chỉ định chị em tham gia một số xét nghiệm lâm sàng cơ bản để tìm ra nguyên nhân gây són tiểu. Chẳng hạn:

• Xét nghiệm nước tiểu: Kiểm tra tình trạng nhiễm trùng cũng như phát hiện các dấu hiệu bất thường trong nước tiểu.
• Khám phụ khoa: Siêu âm vùng chậu, khám âm đạo, kiểm tra sức mạnh cơ sàn chậu và đo lượng nước tiểu còn lại trong bàng quang sau khi đi tiểu.
• Thử nghiệm mang băng vệ sinh: Thực hiện các hoạt động trong lúc mang băng vệ sinh để đo lượng nước tiểu rò rỉ ra bên ngoài.
• Đo niệu động học (niệu dòng đồ, áp lực đồ bàng quang, niệu đạo): Khảo sát quá trình đi tiểu, biểu đồ đi tiểu và tồn lưu nước tiểu sau đi tiểu, đo áp lực của bàng quang, niệu đạo và ổ bụng, nhằm phát hiện bất thường để lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp.

Chữa són tiểu ở phụ nữ như thế nào?

Bác sĩ Thanh Tâm cho biết, việc điều trị bệnh són tiểu ở phụ nữ tùy thuộc vào loại són tiểu và nguyên nhân gây ra. Bác sĩ ưu tiên chỉ định phương pháp điều trị tự nhiên không xâm lấn, chỉ khi những phương pháp này không phát huy hiệu quả mới cân nhắc tiến hành phương pháp điều trị khác. (4)

Tập luyện bàng quang

Dựa trên việc ghi chép nhật ký bàng quang, bác sĩ sẽ lên kế hoạch điều chỉnh lịch trình đi tiểu hàng ngày của chị em bằng cách cố gắng nhịn đi tiểu khi bị kích thích, mục tiêu là kéo dài thời gian giữa các lần đi tiểu để tạo thói quen giữ nước tiểu lâu hơn cho bàng quang.

Luyện tập cơ sàn chậu

Bác sĩ hướng dẫn chị em thực hiện nhóm bài tập tăng sức khỏe cơ sàn chậu, gọi là bài tập Kegel. Thông qua nhóm bài tập này, cơ sàn chậu khỏe mạnh hơn, biết cách thư giãn và thắt chặt để kiểm soát dòng chảy nước tiểu, ngăn không cho nước tiểu rò rỉ ra bên ngoài không theo ý muốn.

Khi những phương pháp điều trị nêu trên không phát huy hiệu quả, chị em sẽ được bác sĩ tư vấn áp dụng các phương pháp điều trị khác phù hợp hơn, gồm:

Điều trị bằng thuốc

Bác sĩ kê toa một số loại thuốc với mục đích thư giãn cơ bàng quang, ngăn ngừa cơn co thắt bàng quang, đồng thời chặn các tín hiệu thần kinh làm tăng cảm giác tiểu tiện và tiểu gấp.

Sử dụng thiết bị y tế

Bác sĩ có thể tư vấn chị em sử dụng một số thiết bị y tế để cải thiện hiệu quả triệu chứng són tiểu như:

• Chất làm đầy quanh niệu đạo: Sử dụng một thiết bị nhỏ có hình dáng giống tampon đặt vào niệu đạo của nữ giới nhằm mục đích cải thiện tình trạng rò rỉ nước tiểu.
• Đặt vòng nâng trong âm đạo: Sử dụng một chiếc vòng được làm từ chất liệu silicon đưa vào âm đạo của nữ giới, mục đích là giúp giữ bàng quang nâng lên trên và cổ bàng quang ít bị di động khi có áp lực đè lên bàng quang trong sinh hoạt hàng ngày, từ đó ngăn được tình trạng rò rỉ nước tiểu. Thông thường thiết bị này được chỉ định sử dụng ở phụ nữ bị sa tử cung, sa bàng quang hoặc niệu đạo quá di động (có liên quan sa niệu đạo) dẫn đến hiện tượng tiểu không kiểm soát dưới áp lực.

Điều trị phẫu thuật

Bác sĩ Thanh Tâm cho biết, chỉ khi những phương pháp nêu trên không cho hiệu quả điều trị như mong muốn, bác sĩ mới tư vấn người bệnh phác đồ phẫu thuật để điều trị són tiểu.

Ở phụ nữ, quá trình mang thai và sinh nở có thể khiến cơ sàn chậu trở nên suy yếu và bị tổn thương. Thành phần nâng đỡ bên dưới niệu đạo không thể giữ niệu đạo và bàng quang ở đúng vị trí bình thường, dẫn đến phụ nữ sau sinh dễ bị són tiểu khi gắng sức.

Để cải thiện tình trạng này, bác sĩ sẽ đặt dải băng nâng không tan dưới đoạn giữa niệu đạo qua ngả âm đạo, tạo nên một lớp nâng đỡ vững chắc, treo niệu đạo và bàng quang về đúng vị trí bình thường.

Làm thế nào để cải thiện tình trạng són tiểu?

Để chấm dứt tình trạng són tiểu, chị em cần thăm khám sớm và tuân thủ chặt chẽ hướng dẫn điều trị của bác sĩ:

Thăm khám ngay khi có triệu chứng

Nếu chị em liên tục có cảm giác buồn tiểu, đi tiểu nhiều lần trong ngày nhưng lượng nước tiểu rất ít, bị són tiểu ra quần mà không kịp đến nhà vệ sinh… hãy thăm khám ngay tại các cơ sở y tế uy tín để được chẩn đoán chính xác tình trạng, có hướng điều trị phù hợp và hiệu quả.

Thay đổi lối sống lành mạnh

Chị em cần thực hiện lối sống lành mạnh, hạn chế uống quá nhiều nước trong ngày, tránh sử dụng các chất kích thích lên bàng quang như rượu, bia, caffeine… Đồng thời, có chế độ ăn uống khoa học, bổ sung đầy đủ chất xơ tránh để táo bón kéo dài, giữ mức cân nặng ổn định và hợp lý.

Tập luyện và vận động vừa phải

Trong các hoạt động sinh hoạt và công việc, chị em cần chú ý hoạt động nhẹ nhàng, không nên gắng sức. Tham khảo và tập luyện những bộ môn nhẹ nhàng, không làm ảnh hưởng và tổn thương đến cơ quan sàn chậu, giảm áp lực lên vùng chậu và bàng quang.

Được đầu tư xây dựng cơ sở vật chất khang trang, sở hữu hệ thống máy móc hiện đại, quy tụ đội ngũ chuyên gia Sản Phụ khoa, chuyên gia Sàn chậu giỏi chuyên môn, giàu kinh nghiệm, áp dụng nhiều phác đồ điều trị hiện đại hàng đầu thế giới… Trung tâm Sản Phụ khoa, Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh tự tin cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe phụ nữ với chất lượng vượt trội và toàn diện: thai kỳ khỏe mạnh, sinh nở an toàn, phục hồi sau sinh nhanh chóng, được hướng dẫn đầy đủ các bài tập cơ sàn chậu, tận hưởng cuộc sống vui khỏe và hạnh phúc.

Để được tư vấn và đặt lịch khám với các chuyên gia tại Trung tâm Sản Phụ khoa Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, chị em vui lòng liên hệ đến:

Trên đây là những thông tin cơ bản nhất về bệnh són tiểu ở nữ. Lưu ý, những thông tin này không thay thế cho chỉ định điều trị của bác sĩ. Nếu bị són tiểu, chị em hãy đến Trung tâm Sản Phụ khoa Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh để được thăm khám kỹ lưỡng, chẩn đoán chính xác và điều trị hiệu quả!