Nguyên nhân nào gây ra cơn ho dữ dội và làm cách nào để ngăn chặn chúng

Bài viết bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Mai Viễn Phương - Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park

Ho kịch phát bao gồm những cơn ho thường xuyên và dữ dội khiến người bệnh khó thở. Ho là một phản xạ tự động giúp cơ thể đào thải thêm chất nhầy, vi khuẩn và các chất lạ khác. Bài viết dưới đây tìm hiểu nguyên nhân gây ra cơn ho kịch phát, cách điều trị, cách bạn có thể ngăn ngừa và khi nào bạn nên đến gặp bác sĩ.

1. Nguyên nhân của cơn ho kịch phát

Ho kịch phát thường do vi khuẩn Bordetella pertussis gây ra. Vi khuẩn này lây nhiễm vào đường hô hấp của bạn (mũi, họng, khí quản và phổi) và gây ra bệnh ho gà. Nhiễm trùng này rất dễ lây lan.

Ho kịch phát là giai đoạn thứ hai của bệnh ho gà. Giai đoạn này xảy ra khoảng hai tuần sau nhiễm trùng. Một trường hợp điển hình của cơn ho kịch phát kéo dài từ một đến sáu tuần. Trong một số trường hợp nghiêm trọng, những cơn ho kịch phát có thể trở nên dữ dội đến mức bạn bị nôn mửa và môi hoặc da của bạn có thể chuyển sang màu xanh do thiếu oxy trong máu. Tìm kiếm sự chăm sóc y tế khẩn cấp nếu bạn gặp những triệu chứng này.

Các nguyên nhân khác có thể gây ra cơn ho kịch phát bao gồm:

• Hen suyễn, một tình trạng hô hấp trong đó đường thở của bạn bị sưng và chứa đầy chất nhầy dư thừa
• Giãn phế quản, một tình trạng trong đó các ống trong phổi của bạn bị mở rộng vĩnh viễn về đường kính bên trong với các bức tường dày lên do viêm, gây ra sự tích tụ của vi khuẩn hoặc chất nhầy
• Viêm phế quản, viêm phế quản phổi
• Bệnh trào ngược dạ dày thực quản (GERD), một tình trạng trong đó axit từ dạ dày trào ngược lên thực quản, vào cổ họng và đôi khi vào đường thở
• Tổn thương phổi do chấn thương, hít khói hoặc sử dụng ma túy
• Viêm phổi, một loại nhiễm trùng phổi
• Bệnh lao (TB), một bệnh nhiễm trùng phổi do vi khuẩn có thể lây lan sang các cơ quan khác nếu không được điều trị

2. Chẩn đoán và điều trị các cơn ho

Nếu bạn gặp bác sĩ về một cơn ho, họ có thể yêu cầu một hoặc nhiều xét nghiệm sau để chẩn đoán nguyên nhân:

• Phết mũi hoặc họng để kiểm tra sự hiện diện của vi khuẩn lây nhiễm
• Xét nghiệm máu để kiểm tra số lượng bạch cầu cao, có thể chỉ ra nhiễm trùng
• Chụp X-quang hoặc CT ngực hoặc xoang để tìm các triệu chứng của nhiễm trùng đường hô hấp, tổn thương hoặc bất thường
• Đo phế dung ký hoặc các xét nghiệm chức năng phổi khác để đánh giá cách cơ thể bạn lấy và thải không khí ra ngoài, để chẩn đoán bệnh hen suyễn
• Nội soi phế quản với một ống mỏng, sáng và máy ảnh có thể hiển thị hình ảnh thời gian thực bên trong phổi của bạn
• Nội soi để xem hình ảnh thời gian thực của bên trong mũi và đường mũi của bạn
• Nội soi đường tiêu hóa trên của đường tiêu hóa của bạn để kiểm tra GERD (Viêm thực quản trào ngược)

Sau khi bác sĩ chẩn đoán nguyên nhân, họ có thể kê nhiều phương pháp điều trị khác nhau tùy thuộc vào nguyên nhân. Điều này có thể bao gồm:

• Thuốc kháng sinh, bao gồm azithromycin (Z-Pack), để giúp hệ thống miễn dịch của bạn chống lại vi khuẩn lây nhiễm
• Thuốc thông mũi, chẳng hạn như pseudoephedrine (Sudafed) hoặc thuốc ho long đờm guaifenesin (Mucinex), để giảm sự tích tụ chất nhầy, ho và các triệu chứng khác
• Thuốc kháng histamine, chẳng hạn như cetirizine (Zyrtec), để giảm các triệu chứng dị ứng có thể làm trầm trọng thêm cơn ho, chẳng hạn như nghẹt mũi, hắt hơi và ngứa
• Điều trị giãn phế quản bằng ống hít hoặc khí dung để giúp mở đường thở khi lên cơn ho hoặc lên cơn hen suyễn
• Thuốc kháng axit cho các triệu chứng của GERD
• Thuốc ức chế bơm proton như omeprazole (Prilosec), làm giảm sản xuất axit dạ dày, để giúp thực quản của bạn chữa lành khỏi GERD
• Bài tập thở theo hướng dẫn trị liệu hô hấp cho các tình trạng như viêm phế quản

3. Các biện pháp khắc phục cơn ho tại nhà

Hãy thử những cách sau tại nhà để giảm cơn ho:

• Uống ít nhất 2 lít nước mỗi ngày để giữ nước cho cơ thể.
• Thường xuyên tắm rửa để cơ thể sạch sẽ, hạn chế vi khuẩn lây lan.
• Rửa tay thường xuyên để ngăn vi khuẩn tích tụ và lây lan.
• Sử dụng máy tạo độ ẩm để giữ ẩm cho đường thở, giúp làm lỏng chất nhầy và dễ ho hơn. Không lạm dụng máy tạo độ ẩm vì điều này có thể khiến vi khuẩn sinh sôi dễ dàng hơn.

• Nếu bị nôn, hãy ăn từng phần nhỏ trong các bữa ăn để giảm khối lượng chất nôn.
• Giảm hoặc loại bỏ việc bạn tiếp xúc với khói từ các sản phẩm thuốc lá hoặc khói từ nấu ăn và lò sưởi.
• Tránh xa những người khác càng nhiều càng tốt để ngăn vi khuẩn lây lan. Điều này bao gồm năm ngày cách ly khi bạn đang dùng thuốc kháng sinh. Hãy đeo khẩu trang nếu bạn định ở gần những người khác.
• Không sử dụng các sản phẩm có mùi thơm nồng như bình xịt làm mát không khí, nến, nước hoa tạo mùi hoặc nước hoa có thể gây kích ứng đường thở của bạn.

Ngăn ngừa cơn ho kịch phát

Cơn ho kịch phát do ho gà thường gặp ở trẻ nhỏ. Đưa trẻ đi tiêm vắc xin phòng bệnh bạch hầu-uốn ván-ho gà (DTaP) hoặc uốn ván-bạch hầu-ho gà (Tdap) để trẻ không bị nhiễm vi khuẩn ho gà.

Nếu ai đó gần bạn bị ho gà, hãy tránh chạm vào hoặc ở gần họ cho đến khi họ dùng thuốc kháng sinh ít nhất năm ngày.

Dưới đây là một số cách khác để giúp ngăn ngừa cơn ho kịch phát:

• Tránh hút các sản phẩm thuốc lá hoặc các loại thuốc hít khác.
• Ngủ ngẩng cao đầu để giữ chất nhầy hoặc axit trong dạ dày di chuyển lên đường thở hoặc cổ họng.
• Tập thể dục thường xuyên để giúp thở dễ dàng hơn và ngăn ngừa tăng cân có thể góp phần gây ra trào ngược axit và GERD.
• Ăn chậm và nhai ít nhất 20 lần mỗi miếng để tiêu hóa dễ dàng hơn.
• Sử dụng máy khuếch tán tinh dầu để giúp mở đường hô hấp. Một số loại dầu có thể mạnh hơn những loại dầu khác, vì vậy hãy cẩn thận nếu bạn thử loại dầu này để giảm bớt. Nếu điều này làm trầm trọng thêm cơn ho của bạn, hãy tránh sử dụng.
• Hãy thử các kỹ thuật thư giãn, chẳng hạn như yoga hoặc thiền, để kiểm soát nhịp thở, tăng cường hệ thống miễn dịch và ngăn ngừa trào ngược axit.

Khi nào đến gặp bác sĩ?

Đi khám bác sĩ càng sớm càng tốt nếu cơn ho kịch phát kéo dài hơn một tuần và ngày càng trở nên thường xuyên hoặc dữ dội.

Một số triệu chứng kèm theo có thể là bạn đang bị nhiễm trùng nghiêm trọng hoặc bệnh lý tiềm ẩn gây ra những cơn ho. Tìm kiếm trợ giúp y tế khẩn cấp nếu bạn gặp bất kỳ trường hợp nào sau đây:

• Ho ra máu
• Nôn mửa
• Không thể thở hoặc thở nhanh
• Môi, lưỡi, mặt hoặc da khác chuyển sang màu xanh lam
• Mất ý thức
• Sốt
• Ớn lạnh

Kết luận

Ho kịch phát có thể do nhiều nguyên nhân, nhưng rất phổ biến là do nhiễm trùng ho gà. Trong một số trường hợp và tùy thuộc vào nguyên nhân, bệnh sẽ tự khỏi, nhưng một số nguyên nhân, chẳng hạn như hen suyễn, ho gà và lao, cần điều trị ngay lập tức hoặc quản lý lâu dài.

Hãy đi khám bác sĩ nếu bạn bị ho dai dẳng làm gián đoạn cuộc sống của bạn hoặc thường xuyên khiến bạn khó thở. Nhiều nguyên nhân có thể được điều trị mà không có nguy cơ biến chứng nếu chúng được chẩn đoán sớm.

Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec là một trong những bệnh viện không những đảm bảo chất lượng chuyên môn với đội ngũ y bác sĩ giàu kinh nghiệm, hệ thống trang thiết bị công nghệ hiện đại mà còn nổi bật với dịch vụ khám, tư vấn và chữa bệnh toàn diện, chuyên nghiệp; không gian khám chữa bệnh văn minh, lịch sự, an toàn và tiệt trùng tối đa.

Nếu có nhu cầu tư vấn và thăm khám tại các Bệnh viện Vinmec thuộc hệ thống Y tế trên toàn quốc, Quý khách vui lòng đặt lịch trên website để được phục vụ.

Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.

Tài liệu tham khảo

• Geddes JF, et al. (2006). Paroxysmal coughing, subdural and retinal bleeding: A computer modelling approach. DOI: 10.1111/j.1365-2990.2006.00771.x
• Gladu RH, et al. (2012). Combatting the cough that won’t quit. mdedge.com/jfponline/article/64625/asthma/combatting-cough-wont-quit
• Mayo Clinic Staff. (2018). Asthma. mayoclinic.org/diseases-conditions/asthma/symptoms-causes/syc-20369653
• Mayo Clinic Staff. (2018). Gastroesophageal reflux disease (GERD). mayoclinic.org/diseases-conditions/gerd/symptoms-causes/syc-20361940
• Mayo Clinic Staff. (2018). Whooping cough. mayoclinic.org/diseases-conditions/whooping-cough/diagnosis-treatment/drc-20378978
• Morice AH, et al. (2006). Recommendations for the management of cough in adults. DOI: 10.1136/thx.2006.065144
• Parker D, et al. (2013). Detecting paroxysmal coughing from pertussis cases using voice recognition technology. DOI: 10.1371/journal.pone.0082971