Soạn văn Chí Phèo (trang 23) - ngắn nhất Kết nối tri thức

Soạn văn Chí Phèo từ trang 23 đến trang 35 với bản ngắn nhất vẫn đảm bảo nội dung theo sách Ngữ văn lớp 11 Kết nối tri thức, giúp học sinh soạn văn dễ dàng hơn.

Soạn văn Chí Phèo (trang 23) - ngắn nhất Kết nối tri thức

* Trước khi đọc

Câu hỏi 1 (trang 23 sgk Ngữ văn 11 Tập 1): Định kiến xã hội là gì? Làm thế nào định kiến xã hội ảnh hưởng đến cá nhân và cộng đồng?

Trả lời:

- Định kiến xã hội là thái độ đánh giá một chiều và tiêu cực về cá nhân hoặc nhóm dựa trên quy chuẩn xã hội của họ.

- Định kiến xã hội có thể thay đổi cuộc sống và số phận của con người, đưa họ vào tình thế khó khăn. Đối với cộng đồng, định kiến xã hội có thể tạo ra lối sống kém văn minh và khiến cho suy nghĩ cũng như cách sống của họ bị hạn chế.

Câu hỏi 2 (trang 23 sgk Ngữ văn 11 Tập 1): Bạn có thể đã nghe người ta nói về tính cách hay cách ứng xử của một người là “Chí Phèo”. Sự gọi tên đó chứa đựng những đánh giá như thế nào về tính cách và cách ứng xử đó?

Trả lời:

Sự gọi tên “Chí Phèo” ẩn chứa tính cách và cách ứng xử của một người say rượu, thô lỗ và thích làm những việc không đúng mực.

* Đọc văn bản

Gợi ý trả lời câu hỏi trong bài đọc

1. Lưu ý sự xen kẽ của các góc nhìn (góc nhìn của người kể và nhân vật, góc nhìn từ bên trong và bên ngoài).

Có sự linh hoạt trong quan điểm của đoạn văn:

- Quan điểm của người kể chuyện:

+ Người đó đi vừa chửi … cả làng Vũ Đại

+ Không một ai đáp lại … không ai biết …

- Quan điểm của cư dân làng Vũ Đại: Chắc nó trừ mình ra

- Quan điểm từ bên ngoài:

+ Người đó đi vừa chửi … Không một ai đáp lại cả

+ Thì ra, hắn … không ai dám chối cãi

+ Phải vậy à … không một ai hiểu.

- Quan điểm từ phía bên trong:

+ Thật sự … Không thể chịu nổi

+ Mẹ ơi … Không nổi với cái cảnh này.

2. Tại sao Chí Phèo lại khiến dân làng Vũ Đại cảm thấy sợ hãi khi hắn mới ra khỏi nhà tù và trở về làng?

Chí Phèo gây nên sự kinh sợ cho dân làng Vũ Đại khi hắn mới ra khỏi nhà tù và trở về làng vì:

- Trông như thằng nặng trĩ.

- Cái đầu hói phơ, răng trắng sáng, khuôn mặt sắc sảo, đôi mắt sáng lên.

- Bộ ngực lớn, đầy những hình xăm rồng, phượng và một tướng cầm gậy, cả hai tay cũng thế.

3. Người kể chuyện hoàn toàn mô tả cảnh Chí Phèo gây rối loạn với người nhà bá Kiến chỉ từ góc nhìn của mình?

Người kể chuyện hoàn toàn mô tả cảnh Chí Phèo gây rối loạn với người nhà bá Kiến chỉ từ góc nhìn của mình vì có sự tham gia của quan điểm nhân vật (suy nghĩ của Chí Phèo).

4. Chú ý đến những chi tiết miêu tả cách bá Kiến “đối phó” với Chí Phèo và người nhà của mình.

Chi tiết miêu tả cách bá Kiến “đối phó” với Chí Phèo và người nhà của mình:

- Với Chí Phèo:

+ Hỏi: Ông Chí ơi! Sao ông lại như vậy? Lâu rồi ông thế?

+ Mời vào nhà uống nước: Sao không vào nhà tôi chơi? Vào nhà uống nước đi.

- Với người nhà:

+ La: Các bà ơi! Vào trong nhà đi; đàn bà chỉ biết la hét, biết gì?

+ Rên một cái, la: Lí Cường ơi! Tội mày thế chứ. Không nói người nhà đun nước nhanh lên.

5. Những cảm xúc, ấn tượng nào là dấu hiệu cho thấy sự thay đổi bên trong của Chí Phèo bắt đầu diễn ra?

Những cảm xúc, ấn tượng là dấu hiệu cho thấy sự thay đổi bên trong của Chí Phèo bắt đầu diễn ra:

- Mở mắt đã sáng lâu

- Mặt trời đã lên cao, ánh nắng rực rỡ bên ngoài

- Tiếng chim reo vui vẻ

- Mơ hồ như tỉnh dậy sau một giấc say dài

- Trái tim mơ hồ buồn, Chí Phèo hơi rùng mình, anh ta sợ rượu

- Nghe tiếng chim hót vui vẻ, nghe tiếng người đi chợ

- …

6. Điều gì gây ám ảnh nhất cho Chí Phèo khi suy nghĩ về cuộc đời của mình?

Chí Phèo cảm thấy ám ảnh nhất về sự cô đơn khi suy nghĩ về cuộc đời mình, khi anh nhìn thấy tuổi già của mình.

7. Thị Nở dành cho Chí Phèo tình cảm gì được thể hiện qua suy nghĩ và hành động của cô?

Tình cảm của thị Nở dành cho Chí Phèo được thể hiện qua suy nghĩ và hành động:

- Thị Nở nghĩ rằng Chí Phèo, mặc dù liều lĩnh, nhưng khi kể ra cũng đáng thương. Không có gì đáng thương hơn nỗi đau và sự cô đơn khi nằm còng queo một mình.

- Thị Nở nghĩ rằng nếu không có cô đêm qua, có lẽ Chí Phèo đã chết.

- Thị có cảm giác như yêu Chí Phèo: đó là tình cảm của người làm ơn và cũng có phần là tình cảm của người nhận ơn.

- Thị nghĩ nếu bỏ Chí Phèo lúc này thì cũng thất bại, dù sao họ đã ăn nằm cùng nhau như vợ chồng.

- Thị muốn gặp Chí Phèo, cần biết anh ấy thích ăn gì mới được.

- Thị nấu cháo hành để dành cho Chí Phèo.

8. Người kể chuyện chọn góc nhìn ở đâu khi diễn đạt những cảm xúc của Chí Phèo khi nhận bát cháo hành từ thị Nở?

Người kể chuyện chọn góc nhìn bên trong khi diễn đạt những cảm xúc của Chí Phèo khi nhận bát cháo hành từ thị Nở:

- Chí Phèo cảm thấy bất ngờ và lúng túng khi nhận bát cháo hành.

- Hắn cảm thấy vui và buồn lẫn lộn, như đang hối hận.

- Hắn nhận ra rằng có những người suốt đời chưa từng thử cháo hành, không biết được cháo có thể rất ngon.

=> Diễn đạt tâm trạng, cảm xúc của nhân vật.

9. Lời kể và quan điểm của người kể chuyện thể hiện thái độ ra sao với Chí Phèo?

Thể hiện thái độ đồng cảm và thông cảm với Chí Phèo.

10. Việc bà cô thị Nở cấm cháu mình tiếp xúc với Chí Phèo có lý do hợp lý không?

Lí do bà cô thị Nở cấm cháu mình tiếp xúc với Chí Phèo:

- Bà thấy xấu hổ vì cha ông nhà bà

- Bà cảm thấy buồn rầu, tức giận, và giận dữ tràn ngập, đổ hết sự giận dữ lên cháu.

- Bà cảm thấy cháu mình bất tài

- Bà cho rằng người đời ngoài ba mươi vẫn còn có thể kết hôn

- Ai lại kết hôn với người đàn ông hỗn mang và hay nghèo đói như thế

=> Những lý do bà cô đưa ra không công bằng do ảnh hưởng từ định kiến xã hội.

11. Tại sao Chí Phèo bị ám ảnh bởi hơi thơm của cháo hành?

Vì Thị Nở từ chối tình cảm của Chí, khiến Chí Phèo lại rơi vào tuyệt vọng trên con đường hoàn lương.

12. Việc Chí Phèo đến nhà bá Kiến có phải do say sưa như người kể trước đó nhận xét không?

Không phải do say sưa như người kể trước đó nhận xét, Chí Phèo đến nhà bá Kiến vì chính Bá Kiến đã đẩy hắn vào tù, biến hắn từ người nông dân chất phác, lương thiện thành con quỷ dữ của làng Vũ Đại.

13. Đây có phải là lời của một kẻ say không?

- “Tôi không đến để xin năm hào”

- “Tôi đã nói tôi không đòi tiền”

- “Tôi muốn trở thành người lương thiện”

- “Làm sao tôi có thể trở thành người lương thiện? Làm thế nào để xóa những vết thương trên khuôn mặt này? Tôi không còn đủ sức trở thành người lương thiện nữa. Biết không! Chỉ còn một cách … biết không!... Chỉ có một cách là … cái này! Biết không! ...”

=> Đây là tâm sự sâu thẳm trong lòng Chí Phèo không phải là lời của một người say.

14. Người kể chuyện có đưa ra bất kỳ nhận xét hay đánh giá nào về sự việc xảy ra ở làng Vũ Đại không?

Người kể chuyện không có bất kỳ nhận xét hay đánh giá nào về sự việc xảy ra ở làng Vũ Đại.

15. Ý nghĩa của hình ảnh cái lò gạch cũ là gì?

+ Thể hiện sự đau đớn không tận của Chí Phèo và những người bị bóc lột, đè nén, và mất đi quyền tự do, quyền được sống, được hạnh phúc.

+ “Bi kịch Chí Phèo” không chỉ là cái bi kịch của một cá nhân mà là một hiện tượng chung trong xã hội xưa.

* Sau khi đọc

Nội dung chính: Chí Phèo được coi là một kiệt tác của văn học Việt Nam hiện đại. Trong truyện ngắn này, Nam Cao đã tổng kết một phần của xã hội nông thôn Việt Nam trước Cách mạng. Ông lên án sự tàn bạo trong xã hội đó, đồng thời thể hiện lòng thương cảm và nhân đạo đối với số phận của những người nông dân.

Gợi ý trả lời câu hỏi sau khi đọc:

Câu 1 (trang 35 sgk Ngữ văn 11 Tập 1): Tóm tắt cốt truyện Chí Phèo theo trình tự thời gian cuộc đời nhân vật. Đánh giá hiệu quả của việc phá vỡ trình tự này trong cách trình bày của tác phẩm.

Trả lời:

- Tóm tắt: Truyện kể về cuộc đời của Chí Phèo từ khi còn trẻ bị bỏ rơi cho đến khi trưởng thành. Chí Phèo làm công việc canh điều cho nhà Bá Kiến và bị hắn đẩy vào tù vì ghen tuông. Sau khi ra tù, Chí Phèo trở thành người xấu xa và gây ra nhiều tội ác. Sau khi gặp thị Nở, lòng lương thiện trong Chí Phèo trỗi dậy nhưng không được đáp trả từ thị Nở, khiến Chí Phèo đau khổ và tuyệt vọng đến mức tự tử. Nam Cao thông qua câu chuyện của Chí Phèo lên án sự tàn bạo trong xã hội và thể hiện niềm tin vào bản chất tốt đẹp của con người.

Câu 2 (trang 35 sgk Ngữ văn 11 Tập 1): Phân loại các điểm nhìn trong đoạn mở đầu theo các góc độ: người kể chuyện/ nhân vật (Chí Phèo, dân làng Vũ Đại); điểm nhìn bên trong và bên ngoài. Nhận xét về sự chuyển đổi giữa các điểm nhìn này và những điểm nổi bật trong cách Nam Cao mở đầu câu chuyện.

Trả lời:

* Phân loại các quan điểm:

- Quan điểm của người kể chuyện:

+ Người đó vừa đi vừa chửi … toàn bộ làng Vũ Đại

+ Không ai đáp lại … không ai hiểu …

- Quan điểm của dân làng Vũ Đại: Chắc nó chỉ nói về mình thôi

- Quan điểm từ bên ngoài:

+ Hắn đi mà vẫn chửi … không ai phản đối

+ Cũng đúng thôi, hắn … không ai can thiệp

+ Đúng vậy … không ai hiểu được.

- Góc nhìn từ bên trong:

+ Thật là tức tối … không biết làm sao chịu nổi

+ Mẹ ơi … khổ quá không nói được.

- Đánh giá: Cách nhìn linh hoạt được tác giả sử dụng, thể hiện sự chuyển đổi linh hoạt, giúp độc giả có cái nhìn đa chiều về bối cảnh khởi đầu và tình cảm của Chí Phèo khi nghe tiếng chửi.

- Cách khai mạc truyện ngắn: Khởi đầu độc đáo, ấn tượng, thu hút sự chú ý của độc giả: giới thiệu nhân vật một cách trực tiếp và không tuân thủ trình tự thời gian mà đi thẳng vào trung tâm câu chuyện.

Câu 3 (trang 35 sgk Ngữ văn 11 Tập 1): Phân tích tâm trạng của Chí Phèo sau khi gặp thị Nở đêm trước vào buổi sáng hôm sau. Theo bạn, yếu tố nào quyết định cho quá trình tái sinh nhân tính của nhân vật? Tại sao?

Trả lời:

* Tâm trạng của Chí Phèo sau khi gặp thị Nở đêm trước vào buổi sáng:

- Sau khi gặp thị Nở, Chí Phèo lần đầu tiên thật sự “tỉnh táo”

+ Nhận ra rằng trong cái lều ẩm của mình sẽ thấy “buổi chiều khi trời vẫn sáng và gặp đêm khi ngoài kia vẫn là ban ngày”

+ Cảm giác như tỉnh giấc sau một thời gian say sưa dài lâu.

+ Tỉnh giấc cảm thấy đắng miệng và “mơ hồ buồn bã”

+ Cảm thấy “sợ rượu” ⇒ là biểu hiện rõ ràng nhất của sự tỉnh táo

+ Nhận biết những âm thanh của cuộc sống: tiếng chim hót, tiếng người cười nói…

+ Ông tỉnh giấc để nhận ra hoàn cảnh của mình, để cảm nhận sự cô đơn

⇒ Sau cuộc gặp gỡ với Thị Nở, Chí Phèo thực sự tỉnh táo sau những cơn say sưa, khiến Chí Phèo suy nghĩ về sự cô đơn và ý nghĩ về cuộc sống.

- Là niềm vui, hi vọng, và ước mơ quay trở về con người lương thiện của mình

+ Ước mơ của tuổi trẻ quay trở lại: mong muốn có một gia đình nhỏ, chồng cày, vợ dệt, nuôi lợn…

+ Khi thấy bát cháo hành của Thị Nở, Chí Phèo ngạc nhiên và cảm thấy “mắt mình như ướt nhòa” ⇒ Xúc động vì lần đầu tiên có người chăm sóc

+ Thấy Thị Nở có duyên, cảm thấy vừa vui vừa buồn

+ Hắn muốn làm quen với Thị, thấy lòng thành trẻ con

+ Chí Phèo khao khát lương thiện: Tình yêu của Thị Nở làm hắn nghĩ bản thân có cơ hội để trở lại

+ Tình yêu với Thị Nở khiến hắn đầy hy vọng và mong ước có một gia đình: “Chắc là mình sang sống với em một nhà cho vui”

⇒ Gặp Thị Nở, Chí Phèo trải qua những cảm xúc mới mẻ, mang lại niềm vui, hi vọng và mong ước trở lại con người lương thiện

* Yếu tố quyết định quan trọng đối với quá trình hồi sinh nhân tính của Chí Phèo là Bát cháo hành của Nở vì nó thể hiện tình yêu thương chân thành của Thị Nở dành cho Chí Phèo, mang hương vị của hạnh phúc và tình yêu muộn màng.

Câu 4 (trang 35 sgk Ngữ văn 11 Tập 1): Phân tích phản ứng tâm lý và hành động của Chí Phèo sau khi bị thị Nở từ chối sống chung. Người kể chuyện có đưa ra những nhận xét đáng tin cậy để người đọc hiểu được tâm lý và hành động của nhân vật không?

Trả lời:

* Phản ứng tâm lý và hành động của Chí Phèo sau khi bị thị Nở từ chối sống chung:

- Chí Phèo cảm thấy thất vọng và đau khổ:

+ “Ngẩn người”, “ngẩng mặt”: Thái độ thể hiện sự hiểu biết, nhận thức về tình cảnh của mình ⇒ đáng thương

+ Hồi tưởng về tình yêu đã trải qua cùng Thị Nở khi cảm nhận được mùi cháo hành.

+ Hành động: Nắm lấy tay Thị ⇒ Mong muốn giữ lại hạnh phúc

+ Chí Phèo tìm đến rượu và “ôm mặt khóc nức nở”

⇒ Mong muốn trở về làm người lương thiện không còn nữa, Chí đau khổ và tuyệt vọng khi tình yêu của mình không trọn vẹn.

- Cảm giác phẫn uất tuyệt vọng đến cùng cực:

+ Mong muốn quay trở lại làm người lương thiện không thể thực hiện được, niềm phẫn uất trong Chí tăng cao khi bị Thị Nở từ chối tình cảm.

+ Chí quyết định đến nhà Thị Nở “để đâm chết cả nhà nó, đâm chết cái con khọm già nhà nó”.

+ Tuy nhiên, “hắn không vào nhà Thị Nở mà đi thẳng đến nhà Bá Kiến” và nói thẳng với Bá Kiến: niềm phẫn uất đã khiến Chí Phèo xác định rõ kẻ thù của mình

* Tác giả không đưa ra những nhận xét đáng tin cậy để người đọc hiểu được tâm lý và hành động của nhân vật.

Câu 5 (trang 35 sgk Ngữ văn 11 Tập 1): Người kể chuyện thể hiện thái độ của mình đối với Chí Phèo và Thị Nở qua hệ thống điểm nhìn và lời kể như thế nào?

Trả lời:

Thái độ của người kể chuyện với nhân vật:

- Lên án mạnh mẽ các thế lực tàn bạo, chế độ phong kiến bạo ngược đã tạo ra tấn bi kịch đau thương cho những người không có tiếng nói.

- Thể hiện sự cảm thông sâu sắc với những số phận bị đày đọa, lăng nhục, bị từ chối quyền sống.

- …

Câu 6 (trang 35 sgk Ngữ văn 11 Tập 1): Nhận xét về điểm nhìn và giọng điệu trần thuật của nhân vật ở đoạn kết truyện ngắn khi Chí Phèo tìm đến nhà Bá Kiến lần cuối và phản ứng của dân làng Vũ Đại về cái chết của hai nhân vật này. Theo bạn, ý nghĩa của cái chết của Chí Phèo là gì?

Trả lời:

- Góc nhìn: Xuất hiện sự biến đổi, xen kẽ giữa quan điểm của người kể chuyện và quan điểm của cư dân Vũ Đại.

- Dấu vết ngôn từ: Tự nhiên, thân thiện, sử dụng ngôn từ dân dã một cách toàn diện, mang hơi thở của cuộc sống, phong cách văn hóa sống.

- Ý nghĩa của sự qua đời của Chí Phèo:

+ Là lời kêu gọi phản ánh xã hội thực dân nửa phong kiến đã đẩy người nông dân vào con đường bần cùng, biến hóa thành lưu manh, đẩy họ đến cái chết đau thương.

+ Thể hiện quan điểm hiện thực sắc bén của Nam Cao: tình trạng xung đột giai cấp ở nông thôn Việt Nam rất căng thẳng, quyết liệt, không thể hòa giải, chỉ có thể giải quyết bằng biện pháp quyết liệt.

+ Đó là hành động tự bảo vệ quyền sống của người nông dân, thể hiện sự tỉnh táo, tự phát, liều lĩnh, tuyệt vọng nhưng không phải là hành động lưu manh.

+ ...

Câu 7 (trang 35 sgk Ngữ văn 11 Tập 1): So sánh và nhận xét đoạn kết của hai truyện ngắn Chí Phèo (Nam Cao) và Vợ nhặt (Kim Lân).

Trả lời:

* Kết thúc truyện Vợ nhặt: Trong bữa ăn khó khăn, vợ kể về việc đánh sập kho thóc Nhật của người dân vùng lên miền ngược. Anh Tràng nhớ về đám người đói và lá cờ đỏ nơi tâm trí mình.

* Kết thúc truyện Chí Phèo: Sự kết thúc không may mắn của Chí Phèo và Bá Kiến, cùng hình ảnh cái lò gạch cũ, khiến thị Nở tự hỏi: “Nếu mình không bỏ nó, giờ đây chết đi rồi thì phải làm sao?”

* Điểm chung:

- Cả hai truyện đều đặt ra câu hỏi về số phận và trách nhiệm của mỗi nhân vật trong hoàn cảnh khó khăn.

+ Mở ra một chuỗi biến đổi đáng chú ý trong cuộc đời nhân vật.

+ Thể hiện sự tình cảm và lòng nhân đạo sâu sắc của tác giả.

- Điểm khác biệt:

+ Vợ Nhặt: Nhấn mạnh hình ảnh người đói và lá cờ đỏ, tạo ra hy vọng và khởi nguồn cho cuộc cách mạng của nhân vật, khẳng định chỉ có cách mạng mới thay đổi được số phận và bảo vệ hạnh phúc của gia đình.

= > Chỉ thông qua cách mạng mới có thể chống lại sự bạo lực và giành lại hạnh phúc cho gia đình và xã hội.

+ Chí Phèo: Nếu Thị Nở có con với Chí Phèo, đứa trẻ sẽ phải chịu đựng những đau khổ mà cha mẹ đã trải qua.

= > Kết thúc nào đi nữa, bi kịch và áp lực vẫn tiếp tục tồn tại, gợi nhớ về cuộc đời đầy khốn khó và bất hạnh của Chí Phèo.

= > Mở ra một khía cạnh bi kịch mới.

Câu 8 (trang 35 sgk Ngữ văn 11 Tập 1): Hệ thống hóa những điểm đáng chú ý trong nghệ thuật kể chuyện của Nam Cao trong truyện ngắn này trên các phương diện: người kể chuyện, điểm nhìn và lời trần thuật.

Trả lời:

- Người kể chuyện: Sử dụng ngôi thứ ba - người kể chuyện toàn tri, thể hiện cảm xúc và suy nghĩ của nhân vật.

- Điểm nhìn: Linh hoạt thay đổi giữa điểm nhìn của người kể chuyện và điểm nhìn của nhân vật; quan điểm bên ngoài và bên trong.

- Lời trần thuật: Kể truyện một cách linh hoạt tự nhiên nhưng vẫn nhất quán, chặt chẽ, sử dụng các kỹ thuật đảo lộn trình tự thời gian, hồi tưởng và liên tưởng một cách hợp lý, hấp dẫn.

Liên kết đọc - viết

Bài tập (trang 35 sgk Ngữ văn 11 Tập 1): Viết một đoạn văn (khoảng 150 từ) thể hiện quan điểm của bạn về ý nghĩa của chi tiết bát cháo hành trong truyện ngắn Chí Phèo của Nam Cao.

Đoạn văn tham khảo:

Chiếc bát cháo hành thân thương của thị Nở dành cho Chí Phèo không chỉ là biểu tượng của tình người mà còn là lời tâm huyết với sự nhân văn. Nó là minh chứng rõ ràng nhất cho sự quan tâm chân thành của thị Nở đối với một người từng bị cô đơn và bị xa lánh. Từ một chiếc bát cháo hành nhỏ, Nam Cao mở ra một cánh cửa tâm hồn, khơi dậy lòng nhân đạo trong trái tim của người đọc. Bát cháo hành không chỉ mang hương vị của cuộc sống bình dị mà còn là niềm hy vọng, khao khát sống đúng nghĩa, sống đúng với bản thân mà Chí Phèo từ lâu đã mơ ước. Tuy nhiên, nó cũng là biểu hiện của sự tuyệt vọng khi mối tình của họ không thể trọn vẹn. Mỗi giọt cháo cũng như một giọt nước mắt lan tỏa sự tiếc nuối và khát khao không gian thoải mái cho tình cảm của họ. Bát cháo hành và sự chân thành của thị Nở đã đánh thức tâm hồn của Chí Phèo, làm hắn nhận ra giá trị thực sự của cuộc sống và tình yêu bằng những cảm xúc sâu lắng nhất.